Türkiye'nin İlk Yerli Yolcu Uçağı - Nu.D-38

26 Mayıs 1944 günü, Türkiye için büyük bir adımdı. Çünkü ilk yerli yolcu uçağı Nu.D-38 havalanmıştı. İlk seferini İstanbul-Ankara arasında yapan Nu.D-38, bizlere eskiden her şeyin ne kadar da heyecan verici olduğunu hatırlatıyor.

Türkiye'nin İlk Yerli Yolcu Uçağı!

1930'lu yıllarda bütün Dünya'da olduğu gibi Türkiye de ekonomik sıkıntılar içindeydi. Ordu masrafları halktan karşılanıyordu. Askeri uçak alabilmek için kampanyalar yapılıyor, para toplanıyordu. İş adamlarından ise kampanyaya destek isteniyordu. Onlardan birisi ise Nuri Demirağ idi. Demirağ bu isteğe şöyle karşılık vermişti: "Siz ne diyorsunuz? Benden bu millet için bir şey istiyorsanız, en mükemmelini istemelisiniz. Mademki bir millet tayyaresiz yaşayamaz, öyleyse bu yaşama vasıtasını başkalarının lütfundan beklememeliyiz. Ben bu uçakların fabrikasını yapmaya talibim."

Uçak Fabrikası Kuruldu

Nuri Demirağ Türkiye'de havacılık sektörünü kurmaya kara verdiğinde sene 1936'yı gösteriyordu. İlk iş olarak araştırmalara başladı ve 10 senelik bir plan hazırladı. Beşiktaş'ta, Deniz Müzesi'nin bulunduğu bölgeye uçak fabrikası kurmak için çalışmalara başladı. Bir Çekoslovak firmasıyla anlaşarak, dönemine göre modern bir uçak fabrikası inşa edildi.

Fabrika çalışmaları devam ederken teknik araştırmalar da yapıldı. Rusya, Almanya, İngiltere gibi ülkelere giderek, uçak ve motor fabrikalarına geziler düzenledi. Nuri Demirağ ve ekibi başka bir ülkeden lisans almak yerine, artık kendi prototiplerini üretmeye hazırdılar.

Test uçuşları için Yeşilköy'deki Elmas Paşa Çiftliği satın alındı. Kapatılana kadar Atatürk Havalimanı olarak kullanılan bölge, 1559 dönümlük dev bir araziydi. Araziye uçuş pistinin yanı sıra Nuri Demirağ Gök Uçuş Okulu, tamir atölyesi ve hangarlar inşa edildi. İnşa edilen bu hangarlar Almanya'dan alınmak istense de 2. Dünya Savaşı'nın başlamasıyla beraber alınamadı. Bundan dolayı hangar Türk personelince inşa edildi.

Teknik Bilgiler

Nu.D-38'in motoru hariç tüm aksamı Türk teknisyen ve işçiler tarafından yapılmıştı. 6 kişilik kapasiteye sahip uçak, 325 km sürat yapabiliyordu. 2 adet 160 beygir gücünde motorla donatılmıştı. Boş ağırlığı 1200 kg olup, tam kapasitesi olan 1900 kg ağırlık ile havalanabiliyor ve 3.5 saat havada kalabiliyordu. Tam depo yakıt ile 1000 km menzile sahip Nu.d-38, 18000 feet (5500 metre) irtifaya tırmanabiliyordu. Nu.D-38, 1944 yılında Dünya havacılığı A sınıfı yolcu uçaklarına alındı. Uçağın bir diğer önemli özelliği ise, gerektiğinde askeri kargo ve bombardıman uçağına çevrilebiliyor olmasıydı.

İlk Sefer İstanbul-Ankara

İlk denemelerini Basri Alev ve Mehmet Altunbay tarafından yapılıp, devam eden uçuşlarda araya Galip Demirağ da katılmıştı. Uçakla Ankara-İzmir'in yanı sıra Atina-Selanik arası deneme uçuşu yapmışlardı. Deneme uçuşlarının başarılı olması sonucunda uçak ilk seferini yapmak için hazırdı.

O gün gelmişti, 6 kişilik Nu.D-38 İstanbul-Ankara arası ilk seferini yapmak için hazırdı. Uçakta 2 pilot, Tasvir-i Efkar gazetesi sahibi Ziyat Ebuzziya, Vatan Gazetesi muhabiri Faruk Fenik ve Nuri Demirağ vardı. 9.45'te İstanbul'dan havalanan uçak 1.5 saat sonra Ankara'ya başarıyla iniş yaptı. İlk uçuşun yolcuları, Ankara'da, Hava Yolları Umum Müdürü Ferruh Bey tarafından karşılandı. Nu.D-38 böylece adını tarihe yazdırmış oldu.

Uçağa Ne Oldu?

Maalesef ki Nu.D-38'in ömrü uzun olmadı. Nuri Demirağ, üretimin devamı için gerekli siparişleri bir türlü alamadı. Böylece, proje yarıda kaldı. Türkiye'nin ilk yolcu uçağı Nuri Demirağ'nın ölümüyle beraber gökyüzüne veda etti, ardından hurdacılara satılarak maziye karıştı.

Nuri Demirağ Kimdir? 

Nuri Demirağ, 1886'da Sivas'ta Dünya'ya geldi. Uzun yıllar bankacılık yaptı. 1910'da Maliye Bakanlığı sınavıyla Beyoğlu Gelirler Müdürlüğü'nde memur olarak çalıştı. 1918'de maliye müfettişi oldu. Maliye müfettişliğinden ayrılınca, sigara kağıdı üretimine girdi. Eminönü'nde küçük bir dükkanda ilk Türk sigara kağıdının imalatına başladı. Bu işten büyük kazanç elde etti. Demirağ ticaretle uğraşırken Milli Mücadele başlamıştı. Demirağ aktif olarak Milli Mücadeleye katıldı. Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Maçka Şubesi'ni yönetti.

Demirağ, 1926 yılında, Samsun-Sivas demiryolunun yapımını üstelenen Fransız şirketinin projeyi yarıda bırakması üstüne, projeyi devraldı. Kardeşiyle ortak olup demiryolu müteahhitliği yaptı. Samsun-Erzurum, Sivas-Erzurum, ve Afyon-Dinar hattından oluşan 1012 kilometrelik yolu 1 yılda tamamlayınca, Atatürk tarafından kendisine "Demirağ" soyadı verildi.

Nuri Demirağ 1945 yılında siyaset sahnesinde de boy gösterdi. Milli Kalkınma Paritsi'ni kurarak meclise girmeye çalışsa da başarısız oldu. Bunun üzerine 1954 yılında Demokrat Parti listesinden Sivas milletvekili oldu. Nuri Demirağ, ardında çok büyük başarılar bırakarak 13 Kasım 1957 yılında hayata gözlerini yumdu.